Tuy nhiên, theo các chuyên gia, vẫn còn nhiều khó khăn cho việc thúc đẩy XK và ngăn chặn hàng NK giá phải chăng tác động bị động tới cung cấp trong nước, chưa đề cập việc XK sản phẩm nguyên liệu vun đắp như xi măng là vấn đề không nên khuyến khích.
XK thép vun đắp tăng cao
Số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong tháng 2/2017, XK clanhke và xi măng đạt gần 1,7 triệu tấn, thu về hơn 58 triệu USD. So với tháng 1/2017, xi măng XK tăng 27% về lượng và tăng 21% về giá trị. Tính chung 2 tháng đầu năm, Việt Nam XK được gần 3 triệu tấn xi măng và clanke với tổng giá trị gần 104 triệu USD. Nếu so với năm 2016, số lượng và giá trị XK đều tăng, tương ứng với 18,7% và 13,2%.
Đối với sản phẩm sắt thép các loại, 2 tháng đầu năm Việt Nam đã XK được hơn 660 tấn, với giá trị XK đạt hơn 414 triệu USD. Đáng đề cập, lượng sắt thép XK này đã tăng gần 47% về lượng và tăng gần 75% về giá trị so với năm 2016. Báo cáo của HIệp hội Thép Việt Nam cũng cho thấy, riêng đối với thép vun đắp, trong 2 tháng đầu năm 2017, Việt Nam cung cấp đạt 1.370.724 tấn, và đã tiêu thụ được gần 1,3 triệu tấn, trong đó đáng chú ý là xuất khẩu thép vun đắp trong 2 tháng qua đạt 161 ngàn tấn, tăng 239,33% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, riêng Tập đoàn Hòa Phát trong 2 tháng đầu năm 2017 đã XK hơn 15.000 tấn thép vun đắp đi các thị phần như Mỹ, Campuchia, Lào và gần 4.800 tấn thép cuộn rút dây uy tín cao sang Australia, Singapore.
Tuy có những dấu hiệu vui song theo nhận định của Hiệp hội Thép Việt Nam, trong năm 2017, thị phần XK thép sẽ tiếp diễn gặp khó khăn, bởi Mỹ đang dò la vụ kiện chống trốn tránh thuế tại Việt Nam có liên đới đến việc nghi ngờ thép Trung Quốc giá phải chăng “đội lốt” hàng Việt để xuất sang Mỹ. Điều này sẽ khiến cho hàng Việt Nam gặp khó khi XK sang thị phần này, đặc trưng là với sản phẩm tôn mạ. Năm ngoái, thị phần Mỹ chiếm tới 27% lượng XK của Việt Nam.
Ở chiều NK, cũng theo số liệu thống kê sơ bộ từ Tổng cục Hải quan, 2 tháng đầu năm 2017, NK sắt thép các loại đạt 2,7 triệu tấn, giá trị hơn 1,4 tỷ USD. Con số này cho thấy lượng sắt thép NK tăng không đáng đề cập khi chỉ tăng 0,2% so với năm 2016, ngoài ra, số lượng giảm nhưng về giá trị thì NK sắt thép lại tăng tới 49% về giá trị, đồng thời sắt thép các loại chính yếu vẫn được NK từ Trung Quốc với hơn 1,53 triệu tấn.
Theo Hiệp hội Thép Việt Nam, lên đường từ việc thép dài và phôi thép NK tăng mạnh trong thời kì cách đây không lâu, Bộ Công Thương đã ban hành liên tục các giải pháp tự vệ tạm để đùm bọc các DN cung cấp trong nước. Sau các giải pháp tự vệ tạm, Bộ Công Thương đã ứng dụng giải pháp tự vệ chính thức đối với hai sản phẩm này từ ngày 22/3/2017 đến 21/3/2018. Các chuyên gia cho rằng, cùng với việc tôi và các bạn vừa áp thuế phòng thủ thương nghiệp tạm đối với sản phẩm thép hình, kỳ vọng giải pháp này sẽ góp phần khiến cho giảm lượng NK của các sản phẩm này vào Việt Nam.
Xi măng không nên hướng tới XK
Đánh giá về diễn biến XNK thép, trong đó có thép vun đắp trong thời kì qua, ông Hồ Nghĩa Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết, trong năm 2016, Việt Nam NK thép thành phẩm với tổng khối lượng NK là 17,5 triệu tấn, tăng 25% so với 2015 và trong thời kì tới thiên hướng NK vẫn tăng. Tuy nhiên, ông Dũng cũng lưu ý, với những hàng hóa Việt Nam chưa cung cấp được mà NK tăng thì không đáng lo ngại, song với những hàng hóa Việt Nam đã cung cấp được nhưng NK vẫn tăng là điều đáng quan tâm. Ví dụ, hàng hóa thép cuộn cán nguội thời kì qua NK tăng 50,3%, thép cuộn và thép thanh tăng 192%, thép hình tăng 39,5%. Cũng trong năm qua, thép hợp kim NK vào Việt Nam tăng 14,6% với hơn 8 triệu tấn, ngoài ra, theo phân tách của Hiệp hội Thép, trong đó có gần 2 triệu tấn thép đội lốt thép hợp kim để được hưởng thuế suất 0% và số thép này được dùng trong mục đích vun đắp.
Ở chiều XK, nhận định về XK trong thời kì tới, đại diện Hiệp hội Thép cho biết, XK có tăng nhưng không đáng đề cập, ví dụ thép cuộn cán nguội. Chưa đề cập, hiện tại, nhiều nước NK thép đang ngăn chặn thép XK từ Việt Nam, đơn cử như vừa qua 1 số DN cung cấp thép tại Mỹ đã chính thức nộp đơn kiện chống bán phá giá và trợ cấp đối với hàng hóa thép cán nguội NK từ Việt Nam. Đây cũng là thiên hướng chung của nhiều đất nước, vùng cương vực như Mỹ, Đài Loan khi họ ngăn chặn thép NK từ Trung Quốc, khi mà đó Việt Nam có thể trở thành thị phần trung gian để từ đó thép Trung Quốc lại XK quay lại nước họ. Trên thực tiễn đã có hiện tượng Mỹ, Đài Loan (Trung Quốc)… chặn thép NK từ Trung Quốc thì các sản phẩm tương tự như thế từ Việt Nam lại NK vào các đất nước, vùng cương vực này tăng đột biến, vì vậy họ nghi ngờ Trung Quốc lợi dụng, lách luật để biến Việt Nam thành trị trường trung gian nhằm lợi dụng C/O từ Việt Nam. Vì thế, họ đã dùng các giải pháp phòng thủ thương nghiệp để ngăn chặn trạng thái này và giả thiết Việt Nam không kịp thời ngăn chặn thì thép Trung Quốc sẽ dồn sang Việt Nam. Cũng theo đại diện Hiệp hội Thép, các thị phần XK thép của Việt Nam như Mỹ, Australia, Indonesia, Malaysia, Đài Loan, đều đã lên tiếng cảnh báo và có giải pháp chặn thép XK từ Việt Nam nên thị phần XK của Việt Nam sẽ khó khăn, khi mà các sản phẩm thép đang tràn vào Việt Nam.
Đánh giá về XK sản phẩm xi măng, ông Trần Văn Huynh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Vật liệu vun đắp Việt Nam cho rằng, năm 2016 XK xi măng, clanke sụt giảm so với 2015, chỉ đạt mức gần 15 triệu tấn, nguồn cội là do thị phần Trung Quốc cũng đang dôi thừa 300 triệu tấn xi măng, giá thành của họ lại phải chăng hơn nên việc xi măng Việt Nam khó khăn về thị phần và cả giá thành với xi măng Trung Quốc đều khó khăn.
Ông Trần Văn Huynh cũng cho rằng, năm 2017 kiên cố XK xi măng, clanke sẽ giảm hơn năm ngoái, do nhiều nước cũng đang dôi thừa xi măng trong đó có Trung Quốc. Trước đây tôi và các bạn cũng đã từng XK xi măng sang Trung Quốc nhưng hiện tại xi măng Trung Quốc xuất ngược quay lại thị phần Việt Nam.
“Về thiên hướng, theo tôi tôi và các bạn nên xác định tăng trưởng ngành nghề xi măng chính yếu là để dùng cho thị phần trong nước, còn XK chỉ là giả thiết dôi thừa, còn tôi và các bạn không nên đặt vấn đề cung cấp xi măng để XK”, ông Trần Văn Huynh cho biết. Lý do, theo chuyên gia này, là do việc cung cấp xi măng tiêu thụ tài nguyên rất lớn, XK xi măng là XK tài nguyên, khi mà tài nguyên tình cờ có hạn. Thứ hai, XK xi măng cũng là XK nhiên liệu, là than, điện, bởi cung cấp xi măng tiêu tốn nhiên liệu lớn, khi mà điện tôi và các bạn đang thiếu và than đang phải NK. Nếu đầu tư vào xi măng để XK chính là tôi và các bạn đang XK nhiên liệu.
Ông Huynh cũng nhấn mạnh, ngành nghề công nghiệp xi măng là ngành nghề tác động đến môi trường, giả thiết khiến cho nhiều xi măng thì môi trường sẽ càng ngày càng kém. Chưa đề cập, hiện tại giá XK cũng giảm nhiều. Trước đây tôi và các bạn có thể XK khoảng 50 USD/tấn xi măng thì nay giảm xuống chỉ còn khoảng hơn 40 USD/tấn, còn clanke chỉ còn khoảng 30 USD/tấn, ông Huynh cho biết. Chuyên gia này cho rằng, tới đây Việt Nam không nên cấp phép đầu tư thêm các công trình xi măng, mà nên đầu tư vào chiều sâu, cải thiện môi trường tốt để thu hồi nhiệt dùng cho cung cấp điện, cải tiến kỹ thuật khiến cho tăng năng suất, giảm lãng phí nhiên liệu, từ đó xi măng cung cấp có giá thành hợp lý, uy tín cao, hạn chế ô nhiễm môi trường.
